Knights in Shining Armour (reappropriating the appropiated)

Wanneer: 11 mei 2023 - 1 juli 2023

Een gewaagde tentoonstelling, over re-claimen, zelfspot als schild en kunst als traumatherapie.
Vind hier alle informatie over de tentoonstelling, de kunstenaars en hun werken, en het publieke programma. Op 1 juli eindigt de tentoonstelling.

Let op: Anders dan in de informatie over het publieke programma staat aangegeven is er geen speciaal evenement rond de finissage. Wel is er op die dag ivm Keti Koti de mogelijkheid tot voorinschrijving voor de speciale Knights in Shining Armour-publicatie. Wie op 1 juli inschrijft kan deze bijzondere uitgave – met speciale inleiding door schrijver Karin Amatmoekrim, gratis afhalen vanaf 22 juli (opening van de ZomerSalon Royaal) bij CBK Zuidoost.

Lees hieronder wat in de media verscheen over Knights in Shining Armour:

• Het Parool
• ZAM Magazine
• Trouw
• Mister Motley
• Art Dependence
• AT5
• Amsterdam Krant

Tijdens Amsterdam Art Week (31 mei – 4 juni) was er een speciaal programma.

Inleiding
Is er in de kunst ruimte voor een gevoel van humor, satire of komedie als het gaat om (institutioneel) racisme en onderdrukking? De groepstentoonstelling Knights in Shining Armour (reappropriating the appropiated) onderzoekt die vraag met werk van zeven (inter)nationale kunstenaars, in een setting die nieuwe betekenis geeft aan historische objecten uit ons koloniale verleden.

De tentoonstelling is deel een van het gelijknamige artistieke en maatschappelijke onderzoeksproject van curator Claudio Ritfeld. Voor de expositie werkt hij samen met het Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, in het herdenkingsjaar 2023, dat 150 jaar afschaffing van de slavernij viert in Suriname en de Caribische delen van het Nederlandse Koninkrijk.

De kunstenaars die deelnemen aan deze tentoonstelling komen uit verschillende landen, sommige ontstaan door de trans-Atlantische slavenhandel, andere komen uit West-Afrika, Europa en de Verenigde Staten van Amerika. De inspiratiebron voor dit project kwam van de historische reis en de taalkundige transformatie van het woord “nigger”. De curator probeert een parallel te trekken tussen dit fenomeen en de huidige daad van hedendaagse schilders die zich zwarte stereotypen opnieuw toe-eigenen in de figuratieve schilderkunst. De curator is geïnteresseerd in hoe humor kan worden gebruikt als het ultieme “pantser” om sommige wapens van racisme en onderdrukking af te weren of zelfs te neutraliseren.

Publieke events Knights in Shining Armour

11 mei: Opening met gesprek en The Gang is Beautiful-evenement. 
31 mei – 4 juni: Amsterdam Art Week: Teken je eigen royalty (kids workshop met Kenneth Aidoo, zondag 4 juni.
14 juni: Hmm publieksevenement over internetcultuur met sprekers als Zella Vanié voor presentaties in pecha kucha stijl.
21 juni: Kunstcafé, artist talk met enkele van de kunstenaars, een academicus en andere gastsprekers over weerbaarheidsstrategieën tegen racisme en anti-zwartheid, gemodereerd door Raul Balai.
1 juli: Keti Koti + Finissage

Statement van curator:

Het jaar 2023 is een herdenkingsjaar in Nederland omdat 150 jaar geleden de slavernij werd afgeschaft in Suriname en de Caribische delen van het Nederlandse Koninkrijk. In dit kader is CBK Zuidoost een samenwerking aangegaan met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor de totstandkoming van de groepstentoonstelling Knights in Shining Armour (reappropriating the appropriated). De curator van deze tentoonstelling, Claudio Ritfeld, liet zich inspireren door de opnieuw toegeëigende definitie van het woord ‘nigger‘ en de artistieke/politieke intenties van Mark Steven Greenfield; het opnieuw toe-eigenen om de effecten van raciale stereotypen te neutraliseren.

Knights in Shining Armour (reappropiating the appropiated) toont ook een alternatieve wijze voor het benaderen van historische objecten en immateriële overblijfselen uit ons koloniale verleden.

Kin omhoog
Zwarte mensen gedijen, celebreren en bestaan simpelweg in hun onuitputtelijke natuurlijke aantrekkingskracht, die alle Europese schoonheidsnormen overstijgt. Tegen alle verwachtingen in hebben generaties Zwarte Europeanen laten zien niet te buigen en bleven ze hun rug en schouders recht houden, en hun kin omhoog. Vaak raadpleegden Zwarte gemeenschappen in Europa onder andere (inter)continentale kunstenaars, schrijvers en filosofen voor bijstand en ondersteuning naar een dieper begrip van het ‘zelf’ ter wille van herwaardering. Vandaar de samenstelling van de deelnemers aan deze tentoonstelling die voornamelijk bestaat uit internationale kunstenaars:
Joseph ‘Joblek’ Adebleku (GH), Kenneth Aidoo (NL), Ikechukwu ‘Amos Black’ Amos (NG), Ade Dare (NG), Giovanni Jona (SR), Madison Lewis (VS), Zella Vanié (VS/CI).

Terwijl de discussie “is Zwarte Piet nu wel of niet racistisch” langzaamaan terrein wint in Nederland, claimen collega-kunstenaars Zwarte karakteriseringen terug als een middel voor empowerment door de onderdrukker het gras voor de voeten weg te maaien.

Humor
De hypothese en retoriek die door deze tentoonstelling worden gesuggereerd, zijn glashelder; is er ruimte voor humor, satire of komedie in de context van (institutioneel) racisme en de monumentale instrumenten van onderdrukking? Hoewel Ritfeld deze onderzoeksvraag presenteert als een retorische vraag, zouden velen beweren dat er geen ruimte is voor een dergelijke benadering bij het behandelen van deze gewichtige onderwerpen. Wat gebeurt er als we de vraag herformuleren door “in de kunst” toe te voegen; is er ruimte voor humor, satire of komedie in de context van (institutioneel) racisme en de monumentale instrumenten van onderdrukking in de kunst?

Er ontvouwt zich een magisch speelveld als het gaat om hedendaagse kunst in relatie tot historische feiten en objecten. Er is een nog mystiekere kracht bij betrokken wanneer we de lach gebruiken als geneesmiddel voor anderszins ongeneeslijke “ziekten”. 

Transformatie
Naast de theorie van Greenfield, is Knights in Shining Armour (reappropiating the appropiated) ook diep geïnspireerd door de historische reis en taalkundige transformatie van het woord ‘nigger’. De curator probeert een parallel verband te leggen tussen dit fenomeen en de daad van hedendaagse kunstenaars die zich Zwarte stereotypen opnieuw toe-eigenen in de figuratieve schilderkunst. In dit verband is de curator geïnteresseerd in hoe humor kan functioneren als het ultieme “armour” dat de wapens van racisme en onderdrukking afweert of zelfs neutraliseert.

“In termen van taaltheorie kan reappropriation worden gezien als een specifiek geval van een soort semantische verandering, namelijk van veredeling – een proces waardoor de betekenis van een woord in de loop van de tijd positiever wordt.” – artandpopularculture.com 

Er zijn veel verschillende stadia en vormen in het proces van emancipatie. De wonden van ons koloniale verleden worden door sommigen meer gevoeld dan door anderen, en onderweg heeft de Zwarte cultuur en Zwarte identiteit ons haar veerkracht getoond met behulp van verschillende strategieën.

EMDR-therapie
Deze tentoonstelling introduceert een nieuwe strategie door refererend gebruik te maken van psychotherapeutische methodiek, één die wordt ingezet door Eye Movement Desensitisation and Reprocessing (EMDR)-therapeuten. Hier is het van toepassing op de blik van de kijker, kijkend naar figuratieve schilderijen die gezichtskenmerken en een donkere huidskleur accentueren of zelfs extreem overdrijven. EMDR is een therapeutische behandelmethode die vooral wordt toegepast bij mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Essentieel in deze tentoonstelling is de belasting van het ‘werkgeheugen’. Terwijl bezoekers naar de schilderijen staren, kunnen de geportretteerde personages hen herinneren aan een traumatische racistische ervaring. Deze belasting van het werkgeheugen wordt onder andere bereikt door wisselende focuspunten. Als de kijker van schilderij naar schilderij en van erfgoedobject naar erfgoedobject wandelt, speelt de meeslepende installatie de eigenlijke percussieve partituur van een gemodificeerde EMDR-therapie sessie. Deze behandelmethode wordt vaak gebruikt om de vastgelopen verwerking van traumatische ervaringen weer op gang te brengen, zoals een veteraan die behoefte heeft aan psychotherapie na thuiskomst van een extreem gewelddadige gevecht.

---