AIR in Zuidoost #2023

Wanneer: 7 december 2023 - 3 februari 2024

De tentoonstelling AIR in Zuidoost # 2023 laat werken zien van (inter)nationale kunstenaars die het afgelopen jaar deelnamen aan BijlmAIR, het artist-in-residence programma van CBK Zuidoost. De opening was op 7 december.

Uitgangspunt van een BijlmAIR-residency is het maken van nieuw werk dat een relatie aangaat met of reflecteert op Amsterdam Zuidoost. De kunstenaars verbleven in Heesterveld, waar het BijlmAIR-atelier is gevestigd. De expositie maakt duidelijk dat de samenleving van Zuidoost (inter)nationale kunstenaars telkens weer op een bijzondere manier weet te inspireren.

Meanwhile in Brazil

Patricia Ribas, Para M., 2023

Terwijl (inter)nationale kunstenaars naar Amsterdam Zuidoost kwamen om hier te wonen en werken, vertrok Patricia Ribas naar Brazilië voor opnames voor haar nieuwste film Para M., een film waarin de doorwerking van de Nederlandse koloniale geschiedenis centraal staat.

*BijlmAIR is de Artist in Residency van CBK Zuidoost, in samenwerking met The Department of Painting and Sculpture of the Kwame Nkrumah University of Science and Technology (KNUST) in Kumasi, Ghana en het Stedelijk Museum Amsterdam.

1. Monika Dahlberg

Draagbare werken uit Revolte: One-Tété Lohkay, Queen Nanny, Harriet Tubman, mixed media, 2023

Gatekeeper, mixed media, 2023

Tijdens haar verblijf in Zuidoost werkte Monika Dahlberg aan kunstwerken die meegedragen werden tijdens de SouthEast Parade op 24 augustus van dit jaar. Aanleiding was haar deelname aan Revolte, een project van CBK Zuidoost waarbij kunstenaars de opdracht kregen om verbeeldingen te maken van tot slaaf gemaakten die in de voormalige koloniale gebieden in opstand kwamen tegen hun overheersers. Dahlberg liet zich inspireren door vrouwen die in verzet kwamen, nl. One-Tété Lohkay (19^e eeuwse vrijheidstrijder tijdens de einddagen van Slavernij op Sint-Maarten), Queen Nanny (ca. 1686 – ca. 1760, een 18e-eeuwse leider van de Jamaicaanse Marrons en Harriet Tubman (een Amerikaanse abolitionist, zelf ontsnapt uit de slavernij die tot slaaf gemaakten hielp ontsnappen via de zogenaamde ‘Underground Railroad’). De werken werden samen met inwoners van Zuidoost gemaakt en gedragen in de Southeast Parade.

Daarnaast maakte ze een nieuw sculptuur voor haar Gatekeepers (poortwachters) serie, een doorlopend project waarin Dahlberg ideeën over in- en uitsluiting binnen de kunstwereld verkent.

Over de kunstenaar:

Monika Dahlberg (Kenia, 1975) maakt sculpturen, installaties, collages, foto’s en teksten en haalt haar inspiratie uit Afrikaanse figuursculpturen en populaire beeldcultuur. Ze werkt veel met antropomorfisme: het toekennen van menselijke eigenschappen en emoties aan niet-menselijke wezens. Kenmerkend voor haar werk zijn de kunsthistorische verwijzingen die ze koppelt aan haar eigen biografie. Ze ontwikkelde daarbij een eigen beeldtaal die ze verweeft met hoe ze het leven leeft en ervaart. Haar werk is expressief, direct en biedt een kritische blik, die voor kijkers ook ongemakkelijk en confronterend kan zijn.

2. Patricia Ribas

Para M (To M), 2023, 11:47 min

Een vrouwenstem richt zich gepassioneerd tot de raadselachtige figuur “M” in een verhaal dat aanvankelijk een positieve verschuiving laat zien wanneer de ene koloniale heerser de andere vervangt. Maar uiteindelijk legt het verhaal de hardnekkige en onderdrukkende aard van de koloniale onderneming binnen een duurzaam kader bloot.

De initiaal “M” verwijst naar Maurits in Johan Maurits van Nassau-Siegen, een zeventiende-eeuwse gouverneur die als vertegenwoordiger van de Nederlandse West-Indische Compagnie naar Brazilië werd gestuurd. Ondanks de overheersende positieve perceptie van deze regeringsverandering en de geïdealiseerde opvattingen over de aanwezigheid van Maurits in Brazilië, legt recent onderzoek de duistere erfenis van zijn dictatuur bloot. De letter “M” komt naar voren als een symbool dat op de huid van tot slaaf gemaakte Afrikanen in zijn bezit is gebrandmerkt.

In haar essayfilm weeft Ribas op nauwgezette manier een poëtische brief door middel van het naast elkaar plaatsen van beelden met vrouwen en opnieuw toegeëigende koloniale artefacten in en rond Recife – een voorpost van de Nederlandse bezetting in Brazilië. Ze probeert hiermee het onderscheidingsvermogen van de ondergeschikte stem onder woorden te brengen. De film onderstreept krachtig dat, hoewel het verwoorden van de waarheid tijd kan vergen, de onthulling ervan een onvermijdelijk vooruitzicht blijft.

Over de kunstenaar:

Patricia Werneck Ribas (Brazilië, 1972) is een Amsterdamse kunstenaar die werkt met voornamelijk bewegende en stilstaande beelden. Haar figuratieve werk is vaak ongrijpbaar, maar het staat nooit los van een bepaald historisch moment. Het behoort altijd tot en breidt zich uit over de complexiteit van geheugen, tijd en locatie.  Vragen over ‘identiteit’ zijn altijd in haar werk aanwezig, waarbij het woord identiteit is gebaseerd op het definiëren van wat we niet zijn als een manier van denken over wie we zijn. Haar focus ligt op het uitnodigen van de kijker om zich in te leven in de ander. Ze doorbreekt vertrouwde percepties door te onderzoeken hoe persoonlijke verhalen verband houden met bredere politieke en maatschappelijke debatten en zorgen.

3. Lard Buurman

Work In Progress, multimedia installatie, 2023

Lard Buurman werkt aan een meerjarig onderzoek voor een filmproject naar de stedelijke ontwikkelingen van de H-Buurt in de Bijlmer en de gevolgen ervan voor de huidige bewoners en gebruikers. Vanuit de BijlmAir Residency kijk je uit over de Hakfort parkeergarage. Komend jaar wordt deze afgebroken om plaats te maken voor een appartementenblok. Een tweede blok met appartementen komt op het braakliggend terrein waar voorheen de Huigenbos Parkeergarage stond. Het pleintje tussen beide wordt vernieuwd. De inspraak (óf participatie) hierover met de bewoners is inmiddels afgerond. Uit de bijeenkomsten die Buurman bijwoonde, kreeg hij de indruk dat de bewoners zich, ondanks goede bedoelingen, nauwelijks gehoord voelden.

In mei is hij begonnen met het volgen en filmen van de leefwereld van de H-buurt: activiteiten georganiseerd door bewoners op het pleintje, het Nigeriaans restaurant Obalade Suya in de plint van de Hakfort garage en de Maranatha Community Transformation Centre (MCTC kerk) zijn daar een paar voorbeelden van. De toekomst van al deze ondernemingen is onzeker.

De komende jaren volgt hij deze ontwikkelingen en wil hij documenteren hoe het spanningsveld tussen leef- en systeemwereld hopelijk langzaam maar zeker kleiner wordt. De werken in de tentoonstelling zijn dan ook vooral een Work In Progress.

Over de kunstenaar:

Een terugkerend onderwerp in het werk van Lard Buurman (NL 1969) is de stedelijke publieke ruimte. Deze ruimte wordt niet alleen gedefinieerd door bebouwing, architectuur en infrastructuur, maar vooral door de mensen die zich erin bevinden. Zijn interesse gaat in eerste instantie uit naar deze mensen, naar hun gebruik van de stad, naar het functioneren van de publieke ruimte en naar het (samen)leven binnen een stedelijke cultuur.

4. Black Speaks Back

Zwarte Ibis, The Spirit of Black Intimacies, installatie, multimedia, 2023

Zwarte Ibis: The Spirit of Black Intimacies is de titel van een nieuw filmproject van het grassroots mediaplatform “Black Speaks Back”. Dit project is gemaakt in opdracht van de Amsterdamse kunstorganisatie “If I Can’t Dance, I Don’t Want To Be Part Of Your Revolution” als onderdeel van hun biënnale Edition IX – Bodies and Technologies (2022-23) en is ondersteund door Amsterdams Fonds voor de Kunst, Mondriaan Fonds, Ammodo, Prins Bernhard Cultuurfonds en Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Het project omvat een korte film en podcast waarin ideeën en ervaringen op het gebied van intimiteit tussen Afrikaanse en Afro-Caribische gemeenschappen in Nederland worden onderzocht. De film gaat in januari 2024 in première in Melkweg Cinema Amsterdam.

Als afsluiting van hun tijd in het BijlmAIR-residentieprogramma van CBK Zuidoost, zal Black Speaks Back een installatie presenteren met materialen uit hun onderzoeks- en productieprocessen, zoals audio-elementen uit onze Kitchen Table Talks van 2022, collectieve aantekeningen van het schrijven van scenario’s in Heesterveld van CBK studio in februari 2023, en beelden achter de schermen van de opnames in de zomer van 2023.

Over de kunstenaars:

“Black Speaks Back” is een Belgisch-Nederlands grassroots platform opgericht in 2016 in Brussel en momenteel gevestigd in Amsterdam. Ze zijn toegewijd aan het versterken van zwarte verhalen uit Nederland en België, het faciliteren van discussies, het uitvoeren van kunstgebaseerd onderzoek en het maken van poëtische korte films. Zwarte Ibis wordt geleid door Chris (Ci) Rickets, Emma-Lee Amponsah en Alexine Gabriela.

5. Jacopo Grilli

Where are we now? (The making of the Multicultural City), ink on paper, books, digital prints, 2023

Jacopo Grilli werkt aan een meerjarig onderzoek naar menselijke gevoeligheid in de stedelijke ruimte. Hij opereert als artist in residence en stedenbouwkundig ontwerper door visuele verkenningen te combineren met stedelijk denken. Toen hij in de Bijlmer (meer specifiek Bullewijk) verbleef, merkte hij hoe bij het ontwerpen van nieuwe wijken geen rekening wordt gehouden met de diversiteit van de bewoners van deze wijk. Met zijn project Where are we now? wil Grilli het belang van het behoud van de diverse groepen en waarden onderstrepen, de opkomst van de individuele cultuur observeren en het belang van cultuur als hefboom voor innovatie beschouwen.

Zijn project is opgedeeld in drie fasen/vragen die de kunstenaar zichzelf en het publiek stelt. “Van wie ik ben naar wie wij zijn?” stelt zijn perceptie van zijn eigen cultuur in vraag door een dagboek met beelden en poëzie te genereren, in een poging een volgorde te bereiken van persoonlijke naar universele culturele waarden. “Wie ben jij?” is een serie interviews met inwoners van Bullewijk. Portretten worden uitgewerkt door hun metafysische uitstraling en hun citaten verrijken hun perceptie van groeps- of individuele cultuur. “Waar zijn we nu?” heeft niet alleen betrekking op een tijdelijke situatie, maar brengt uiteindelijk ook de emoties en overtuigingen van de kunstenaar en deelnemer aan het onderzoek in kaart.

Het lokaal georiënteerde project culmineert in een reeks visies en visualisaties voor de oude en nieuwe Bijlmer, met een beeldmanifest van een architecturale typologie die tegemoetkomt aan de behoefte van de bewoners aan culturele manifestatie en de behoefte van de stad aan verdichting en onvermijdelijke gentrificatie.

Over de kunstenaar:

Jacopo Grilli (Italië, 1991) is een stedenbouwkundige en multidisciplinaire kunstenaar gevestigd in Amsterdam. Hij opereert tussen beeldende kunst en stedenbouw, in een gebied waarin hij ruimte heeft om de collectieve verbeelding over stedelijke en sociale kwesties te stimuleren. De focus van zijn werk ligt op het reflecteren op hedendaagse thema’s, uitgedrukt in een unieke beeldtaal die tot doel heeft de verbeelding voor de toekomst van onze steden te verrijken. Door tijd en ruimte met intuïtie en betovering te benaderen, combineert hij filosofie en design om een emotioneel verhaal voor onze leefomgeving te creëren.

6. Giovanni Jona

Suma nay yu?, cement, acryl, grafiek, zand, draad, 2023

Giovanni Jona verbleef in de BijlmAIR-studio om nieuw werk te maken voor CKB Zuidoost’s tentoonstelling Knights in Shining Armour, een tentoonstelling, over re-claimen, zelfspot als schild en kunst als traumatherapie. Hij was gevraagd om nieuw werk te maken dat een antwoord kon geven op de centrale vraag in deze tentoonstelling: is er in de kunst ruimte voor een gevoel van humor, satire of komedie als het gaat om (institutioneel) racisme en onderdrukking?

Jona maakte twee sculpturen, het tweeluik Suma na yu? (Wie ben jij?) waarin hij de subversie die gepaard gaat met re-claimen en de Europese hyper-obsessie tot het Zwarte lichaam toont. De vrouw-figuur in het tweeluik refereert aan het verhaal van Saartjie Baartman, een Zuid-Afrikaanse tot slaaf gemaakte die beroemd werd als menselijke attractie vanwege haar achterwerk. De man-figuur refereert aan de Surma, – het Oost-Afrikaanse volk met als traditie onder Surma-vrouwen om dilataties in de onderlip te maken door een bord te plaatsen.

Over de kunstenaar:

Giovanni Joni (Suriname, 1986) is geboren in Albina, een klein dorpje in het noordoosten van Suriname. Na de basisschool begon hij aan een technische opleiding, maar al snel belandde hij in de goudmijnen om in zijn onderhoud te kunnen voorzien. Zijn verlangen naar tekenen en schilderen leidde hem naar de Nola Hatterman Art Academy in Paramaribo, waar hij zich specialiseerde in portretschilderijen. Zijn unieke stijl, geworteld in de rijke marroncultuur, is een melange van kleuren en ingewikkelde patronen. Recent is hij ook gestart met het maken van sculpturen.

7. Hassan Issah

Tijdens zijn BijlmAIR-periode keek Hassan Issah, net als in zijn woonplaats Kumasi, naar de architectuur, de gebouwde omgeving en de details in en om de huizen. Veel van zijn werk is geïnspireerd door het samenbrengen van dit soort elementen. Dat is terug te zien in de tekeningen die hij maakte en de manier waarop hij zijn werk presenteert. Daarnaast zocht hij samenwerking met verschillende mensen uit de culturele sector in Amsterdam Zuidoost en voegde hij elementen van hun werkpraktijk in zijn werken. Zo gebruikte hij bijvoorbeeld stukjes stof van een lokale modeontwerper in zijn nieuwe collages en werkte hij met wax-geprinte stoffen van een vriend van hem Zuidoost. Een ander element dat terugkomt in zijn werk is zijn werkperiode aan het AGA-LAB. Daar heeft hij nieuwe printtechnieken geleerd die terug te zien zijn in zijn werk en die hij ook mee terug gaat nemen naar Ghana om zelf workshops te gaan geven in zijn community. (Hassan Issah is tijdens het schrijven van deze tekst nog bezig met zijn residency; hij ontwikkelt nog steeds nieuw werk dus de tekst zal worden aangepast voor aanvang van de expositie.)

Over de kunstenaar:

Hassan Issah (Ghana, 1993) woont en werkt in Kumasi, Ghana. Hij studeerde aan de afdeling Painting and Sculpture van de Kwame Nkrumah University of Science and Technology (KNUST).

Wetenschap en Technologie (KNUST).

Zijn werk roept vragen op over macht in relatie tot architectuur en moderniteit, en het effect ervan op onze hedendaagse samenleving. De referenties in zijn werk variëren van muurschilderingen in de huizen binnen de ‘zongo’-gemeenschap waar hij opgegroeide, tot canons die voortkwamen uit de ontmoeting van Afrika met de islam, de trans-Atlantische slavenhandel, het kolonialisme en het modernisme.

Issah’s interesse in de materiële en objectcultuur in de Zongo-gemeenschappen, vooral binnen Kumasi waar hij opgroeide, bracht hem ertoe materialen zoals posters, acryl-/olieverf, henna op canvas en objecten zoals gietijzer/aluminium en stalen buizen te gebruiken. Deze entiteiten worden meestal aan elkaar gelast of geconstrueerd tot een constellatie van objecten en installaties die verwijzen naar de esthetiek uit specifieke tijdperken in de geschiedenis (Barok, Rococo, Abstract Expressionisme) die het gewone weerspiegelen.

---